Yazıya başlamadan önce Pekka Himanen'in kitabın içinde yer alan kısa biyografisinde de giriş cümlesi olarak geçtiği üzere henüz yirmi yaşında Helsinki Üniversitesi'nden doktorasını tamamlamış (ve böylece doktorasını tamamlayan en genç Finlandiyalı olarak tarihe geçmiş, diye yazıyor), din felsefesi, bilişim teknolojileri üzerine çalıştığını belirtmek isterim. Disiplinler arası çalışmanın engin ufuklarını benimsemiş akademik bir bakış açısının olduğu coğrafyalarda yaşıyor olmanın avantajının de eklenmesiyle beraber ortaya çıkan sadece bir kariyer ya da akademisyenlikle sınırlanmış hayat olmuyor; ortaya çıkan Hacker Etiği gibi bir metin ya da Himanen'in çalışmaları ve ortaya koydukları da oluyor.
Fazla yakınmadan ve kendimi yiyip bitirmeden Hacker Etiği'ne döneyim. Hacker Etiği, Weber'in Protestan Ahlakı ve Kapitalim Ruhu adlı çalışmasında, çalışma ve çalışmanın yaşam biçimiyle olan ilişkisinin oluşmasında Protestanlığın etkisini nasıl ele aldığına değiniyor öncelikle. Çalışmayı (Weber'in) okuyup okumadığınızı bilmiyorum ancak konuya ilginiz varsa, kapitalizmin neden o coğrafyada ve o zamanda o biçimde oluştuğuna dair Weber'in getirdiği açıklamayı görmek istiyor ve Himanen'i okumadan önce konuya dair fikriniz olmasını istiyorsanız okuyun derim. Kapitalist ruhun özündeki çalışmayı bir görev olarak edinme kabulünün Protestanlıkla bağlantılı neden - sonuç kapsamındaki değerlendirilmesi sonucunda, Himanen çalışmanın Protestanlık öncesi ve sonrası yaşadığı değişimi de değerlendiriyor. Şöyle ki çalışmaya dair Hristiyanlıktaki bakışın kırılma noktası olarak bunu görmek mümkün. Bir yandan seçilmişler arasında girmek ve Tanrı'nın gözünde ödevini en iyi yapan olarak sermayesine sermaye katarak ve ödev bilinciyle çalışmayı inancıyla bütünleştirerek yaşayan anlayışın, öncesindeki çalışmayı bir ceza olarak gören anlayıştan kopuş olduğunu Protestanlık ve beraberinde getirdiği çalışma ahlakıyla açıklıyor - bunu Weber'de görmek mümkün.
Protestan etiğinin bir süre sonra Protestan çalışma etiği haline dönüşmesi, bunun ardından gelen çalışma hayatında (mevcut durumun kapitalizm olduğunu da ekleyerek) görevini en iyi yapmanın da bu etiğin parçası haline geldiğini görebiliriz. Böylece çalışmanın yaşadığı dönüşüm, mevcut düzen içerisinde tıpkı bir manastırdaki gibi sorgulamadan kendisine verilen görevi yerine getirmekle yükümlü bireylerin çalışma hayatında kendilerine yer bulabilmek için yabancılaşmanın alasını yaşadıkları ve bunu aslında bir çalışma etiği olarak benimsedikleri/gördükleri bir biçim halini almıştır. Zaten yazar da manastır örneği üzerinden durumu çok güzel açıklıyor. Manastırın programı ve bir iş yerinin çalışma saatleri arasındaki benzerliği gösteriyor. Akademi için de kıyas üzerinden başka bir bölümde farklı bir yola giriyor ayrıca.
Kapitalist çalışma hayatı içerisinde hacker'lerın çalışma biçimlerinin ve enformasyon çağı içerisinde dönüşüm yaşamakta olan çalışma biçimlerinin Protestanlıkla örtüşen kapitalist çalışma hayatının genel ekseninden farklılaştığı noktalara geliyor Himanen burada. Örneğin, hackerlar için bilgisayarın başından kalkmayan ve sosyal hayatı neredeyse yok denecek kadar az olan insanlar gibi önyargılara karşı, günümü çalışma hayatı içerisinde ajandasına bağlı ve hayatının her anı planlanmış "ailesiyle kaliteli vakit geçirmek için" iş dışı saatlerini bile dakikası dakikasını planlamış olan insanın bağlı bulunduğu sistemin (burada Weber'in çelik kafesini akla getirin) bir hacker'ın hayatına kıyasla nasıl bir zindan olduğunu göstermeye çalışıyor yazar. Zira bir hacker istediği zaman çalışabiliyor ve istediği zaman istediği kadar istediği işi yapabiliyor ve istediği insana istediği kadar vakit ayırabiliyorken, bir beyaz yakalının idealize edilmiş hayata ulaşmak ya da içinde olduğu o "kaliteli hayatı" yaşamak için kendine çizdiği saatlerce örülmüş duvarın aslında nasıl bir kafes olduğunu vurguluyor. Zamanı verimli kullanmanın artık çığrından çıktığını anlatıyor.
Hackerların bilgiyi üretme ve üzerindeki kontrolleri konusunda da bilimsel bilginin ilerlemeci anlayışıyla paralel, aralarındaki iletişimin benzerlikleri üzerinden etik bir durumun tasvirini de yapıyor yazar. Öğrenirken öğretmek gibi ya da asıl amacın öğrenmenin ya da oluşturmanın olduğu durumlar, ki burada asıl güdünün para olmadığını ısrarla vurguluyor. Tabi her şeyin pembe olmadığı bir dünyada yaşadığımız için kapitalist hackerlar konusuna da değiniyor ki isim isim verdiği bu yakından tanıdığımız isimlerden yaptığı birkaç alıntı, yine yazarın manastırı anlattığı bölümdeki cümlelerini akla getiriyor.
Ağ toplumu içerisinde hackerların toplumsal olaylar karşısında aldıkları tavırlardan birkaç örnek de içeren kitapta Himanen, yaşanan toplumsal dönüşümlerin ve bu süreçleri bilişim teknolojilerindeki gelişmeler paralelinde de değerlendiriyor.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder